Fit for Use. Dopuszczenie do stosowania, cz. 1

Wstęp

Jedne z najbardziej emocjonujących dyskusji dotyczyły właściwego stosowania stalowych wyrobów budowlanych, w tym geotechnicznych systemów samowiercących. Te dyskusje skłoniły mnie do pogłębienia tematu i przygotowania cyklu publikacji Fit for Use, czyli zasad doboru i dopuszczenia materiału budowlanego do stosowania. Celem tego artykułu jest uporządkowanie podstawowych faktów, przedstawienie w przystępny sposób zasad stosowania materiałów budowlanych oraz zwiększenie świadomości na temat wymagań formalno-technicznych. Ponadto zamierzam obalić kilka mitów i nieporozumień dotyczących tego zagadnienia.
Zapraszam do lektury trzyczęściowego artykułu Fit for Use, który ma na celu promowanie właściwego postępowania z materiałami budowlanymi i podniesienie standardów w branży.

Czym jest Fit for Use (Fit4Use)

Jednym z podstawowych zagadnień w budownictwie jest właściwy dobór materiałów budowlanych do realizacji zadania. Zagadnienie to opisuje zwrot dopuszczenie do stosowania – Fit for Use / Fit4Use. Jak go rozumieć?
Fit for Use (Fit4Use) to przydatność do zastosowania / dopuszczenie do stosowania. W budownictwie koncepcja ta odnosi się do przydatności i, przede wszystkim, możliwości zastosowania materiałów, komponentów i systemów w kontekście zamierzonego celu w ramach projektu budowlanego. Koncepcja Fit for Use kładzie nacisk na bezpieczeństwo, trwałość i funkcjonalność konstrukcji przez spełnienie określonych wymagań i standardów projektu oraz przepisów. Realizowana jest (a przynajmniej powinna być) przez weryfikację wyrobu budowlanego pod kątem kilku kluczowych zasad, przedstawionych poniżej.

Kluczowe aspekty Fit4Use w budownictwie

1. Zgodność z przepisami. Materiały i technologie konstrukcyjne powinny być zgodne z przepisami i normami budowlanymi ustanowionymi przez władze regionalne (europejskie) i krajowe. Zgodność z przepisami zwiększa bezpieczeństwo konstrukcji i minimalizuje ryzyka podczas realizacji oraz w trakcie użytkowania obiektu. Skodyfikowane zasady zarówno projektowania, jak i stosowania wyrobów budowlanych tworzą niejako wspólny mianownik, zapewniając utrzymanie założonego poziomu jakości i bezpieczeństwa oraz ograniczając nadużycia w grze rynkowej pomiędzy producentami. Normy jako zbiór zasad są również wymiernym wsparciem dla projektanta i innych uczestników procesu budowlanego, minimalizując ryzyko zawodowe. Odejście od tych zasad leży oczywiście w gestii projektanta, ale wiąże się to z wzięciem przez niego całkowitej, wyłącznej odpowiedzialności za efekt i wynik.
2. Właściwości materiału. Materiały budowlane muszą posiadać niezbędne właściwości fizyczne i mechaniczne, aby sprostać oddziaływaniom oraz warunkom środowiskowym, którym będą poddane.
3. Kryteria użytkowalności. Zbiór cech i właściwości użytkowych wyrobu, które decydują o możliwości zastosowania wyrobu. W przypadku stalowych wyrobów budowlanych cechą decydującą jest gatunek stali. Jej pochodnymi są właściwości użytkowe: wytrzymałość (rozciąganie, zrywanie, zginanie), wytrzymałość zmęczeniowa, udarność, odporność na korozję.
4. Cykl życia. Materiały budowlane muszą spełniać wymagania dotyczące utrzymania kluczowych właściwości użytkowych podczas całego okresu użytkowania obiektu. W przypadku stalowych wyrobów budowlanych, jak np. mikropale samowiercące, dotyczy to przede wszystkim odporności na korozję oraz wytrzymałości zmęczeniowej – liczby cykli zmiennych obciążeń (wyciąganie / wciskanie), przy których nie następuje obniżenie nośności.

Koncepcja Fit4Use nie jest niczym nowym. W teorii powinna być realizowania przez zapisy w specyfikacjach technicznych i innych częściach dokumentacji projektowej. Praktyka pokazuje jednak, że dopuszczenie do stosowania jest realizowane w dalece niedoskonały sposób. Wynika to nie z wadliwych czy nieprecyzyjnych specyfikacji technicznych, a z nieprzejrzystego, niespójnego sposobu wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych oraz powszechnego mylnego przekonania, że weryfikacja dopuszczenia do stosowania została zawarta w krajowej ocenie technicznej. Skutkiem tego każdy wyrób budowlany, który został dopuszczony do obrotu, uważa się z automatu za dopuszczony do stosowania. Nic bardziej mylnego! Pominięcie oceny przydatności do zastosowania na etapie projektowania i budowy wiąże się dla użytkownika wyrobu budowlanego z przyjęciem na siebie całej odpowiedzialności i sporego ryzka technicznego i zawodowego.

Zamieszanie ze stalowymi wyrobami budowlanymi

Szeroko pojęty rynek budowlany (projektowanie i wykonawstwo) wydaje się dobrze uregulowany. Jest to niejako konieczność, biorąc pod uwagę odpowiedzialność, która wiąże się z tą dziedziną. Od wiedzy, kompetencji, dochowania norm i zasad sztuki zależy przecież trwałość i bezpieczeństwo obiektu, a więc i ludzi. Stąd szereg takich regulacji, jak uprawnienia, certyfikaty itp., które mają służyć zapewnieniu odpowiedniego standardu i jakości, prowadzących do odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa.
Rynek budowlany to również materiały budowlane. Od ich właściwości oraz poprawnego użycia zależy trwałość konstrukcji i bezpieczeństwo. Z uwagi na wynikającą z tego odpowiedzialność rynek materiałów budowlanych podlega rozmaitym regulacjom, obejmującym m.in. zakładowe kontrole produkcji, certyfikacje itp. Generalnie jest to system nadzoru, który ma zapewnić stałość parametrów użytkowych wyrobu deklarowanych przez producenta.

Niestety system nie chroni użytkowników należycie. W przypadku projektowania projekt sporządzony przez osoby bez uprawnień wart jest tyle, ile papier, na którym go wykonano. W przypadku wyrobów budowlanych istnieje szereg niedociągnięć proceduralnych, które skutkują możliwością wprowadzenia do obrotu produktów niezgodnych z normami lub wręcz nienadających się do stosowania.
Jest to szczególnie widoczne w przypadku stalowych wyrobów budowlanych, jakimi są systemy samowiercące do wykonywania mikropali, kotew i gwoździ gruntowych. Napływ tych wyrobów, głównie z Chin, produkowanych z nieznanych gatunków stali, według nieznanych norm, oraz ich bezkrytyczne wprowadzanie do obrotu stanowi ryzyko, ujawniające się już na europejskim i amerykańskim rynku. Z tego powodu administracje niektórych rynków podjęły już działania zmierzające do formalnego uregulowania kwestii stosowania systemów samowiercących, kładąc nacisk na właściwy do zamierzenia budowlanego gatunek stali i pozostałe aspekty jakościowe, kluczowe dla wyrobu budowlanego.
Co ciekawe, nieprawidłowości tych nie zauważa się właściwie przy innych stalowych wyrobach budowlanych, jak stal zbrojeniowa, grodzice, kształtowniki walcowane. W tym przypadku nikt nie odważyłby się na zastosowanie zbrojenia z egzotycznego gatunku stali, nie wspominając o dopuszczeniu do stosowania. Dlaczego zatem, skoro elementy systemu samowiercącego pełnią taką samą – odpowiedzialną – funkcję konstrukcyjną, dopuszcza się inne standardy?

O tym w drugiej części artykułu w następnym numerze „NBI” już w listopadzie.

www.titan.com.pl