XII Szkoła Górnictwa Odkrywkowego SGO 2025

Szkołę Górnictwa Odkrywkowego tradycyjnie zorganizowała Katedra Inżynierii Górniczej i Bezpieczeństwa Pracy na Wydziale Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (WILiGZ AGH) we współpracy z Komitetem Górnictwa PAN – Sekcją Technologii Górniczych Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa (SITG), Stowarzyszeniem Polskich Inżynierów Strzałowych oraz Fundacją Studentów i Absolwentów AGH w Krakowie Academica.

Honorowy patronat nad XII SGO objęli: Paulina Henning-Kloska, minister klimatu i środowiska, Miłosz Motyka, minister energii, a także prof. Jerzy Lis, rektor AGH, dr Piotr Litwa, prezes Wyższego Urzędu Górniczego (WUG), prof. Krzysztof Szamałek, dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB), Artur Widłak prezes Polskiego Związku Producentów Kruszyw.

Sesja inauguracyjna

Uczestników przywitał prof. Zbigniew Kasztelewicz, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego. Podkreślił, że Szkoła to miejsce wymiany wiedzy i doświadczeń, ale także integracji całego środowiska górniczego. Prof. Kasztelewicz już podczas sesji inauguracyjnej zaprezentował dwa referaty: Stan górnictwa odkrywkowego w Polsce za 2024 r. oraz Górnictwo odkrywkowe i energetyka wobec wyzwań i szans Europejskiego Zielonego Ładu. W pierwszym referacie autor przedstawił przekrojowy obraz branży, która obejmuje wydobycie ok. 40 różnych kopalin i skupia kilka tysięcy podmiotów – od zakładów górniczych przez jednostki badawczo-projektowe po zaplecze techniczne. Zdecydowaną większość sektora stanowią surowce skalne, które od 2019 r. charakteryzują się względną stabilnością produkcji i rynku. Prelegent zwrócił uwagę, że mimo utrzymującej się równowagi podaży i popytu przedsiębiorstwa zmagają się z rosnącymi trudnościami formalnoprawnymi. Rozbudowa lub budowa nowych kopalni często napotyka bariery administracyjne, które znacznie wydłużają lub wręcz uniemożliwiają zagospodarowanie nowych złóż. Dlatego jednym z kluczowych zadań dla branży jest przemyślenie i uproszczenie procedur legislacyjnych, aby zapewnić bezpieczeństwo surowcowe w długiej perspektywie.

W swoim drugim referacie prof. Kasztelewicz podkreślił, że sektor stoi dziś przed szczególnie trudnymi wyzwaniami związanymi z transformacją energetyczną i rosnącymi wymogami legislacyjnymi oraz środowiskowymi. Proces budowy nowych kopalni jest wieloetapowy i długotrwały – uzyskanie kluczowych decyzji, takich jak koncesja i decyzja środowiskowa, może trwać nawet od sześciu do 10 lat, co w kontekście planowanych strategicznych inwestycji stanowi poważne wyzwanie. Zasoby kruszyw w Polsce wystarczą średnio na 20–35 lat, jednak w niektórych regionach, np. w Małopolsce, dostępność ta jest ograniczona do ok. 10 lat. W perspektywie 15 lat ponad 50 złóż może zostać wyczerpanych. Zdaniem prelegenta konieczne są zmiany ewolucyjne, a nie rewolucyjne, gdyż Polska rozpoczyna transformację z niemal pełnej zależności od węgla, a zbyt gwałtowne przejście grozi destabilizacją energetyczną. Profesor zwrócił uwagę, że zrównoważony rozwój powinien
obejmować nie tylko rekultywację, ale również innowacje – od cementów niskoemisyjnych i technologii CCS po cyfryzację procesów przemysłowych. W jego ocenie wdrażanie Europejskiego Zielonego Ładu lub Czystego Ładu Przemysłowego nakłada na krajowe firmy rosnące obciążenia, wymagając korekty unijnych regulacji i bardziej holistycznego podejścia, które zrównoważy aspekty technologiczne, ekonomiczne, środowiskowe i społeczne.

W kolejnej części otwarcia głos zabrali także: prof. Krzysztof Galos, podsekretarz stanu, głównygeolog kraju, dr Piotr Litwa, dr Zbigniew Lubosik, prezes Zarządu Głównego SITG, dr Olimpia Kozłowska, zastępca dyrektora PIG-PIB, oraz prof. Arkadiusz Kustra, dziekan WILiGZAGH, który dokonał oficjalnego otwarcia XII edycji konferencji.

Tegoroczna edycja zgromadziła szerokie grono przedstawicieli nauki, przemysłu, administracji państwowej oraz związków zawodowych. Blisko 150 prelegentów przedstawiło ponad 80 prezentacji, zgodnie z filozofią SGO ukierunkowanych na praktyczne aspekty górnictwa odkrywkowego i wymianę doświadczeń. Wśród obecnych znaleźli się także byli ministrowie, szefowie instytucji górniczych oraz reprezentanci branżowych organizacji i mediów.

Wyróżnienia i nagrody, sesja wykładowa w pierwszym dniu SGO 2025

Ważnym punktem programu było uhonorowanie osób i instytucji szczególnie zasłużonych dla górnictwa odkrywkowego:

• sponsorzy SGO 2025 – od brązowych po diamentowego (Holcim), bez których konferencja nie mogłaby osiągnąć takiego rozmachu;
• tytuły Przyjaciela Górnictwa Odkrywkowego – nadane osobom wspierającym branżę i od lat przyczyniającym się do poprawy stanu górnictwa odkrywkowego w Polsce;
• tradycyjne Lajkoniki z Krakowa, będące symbolicznym znakiem Szkoły, wręczone partnerom i przyjaciołom wydarzenia;
• statuetki Górnika 2025 – okolicznościowe wyróżnienia dla osób o znaczącym wkładzie w rozwój górnictwa odkrywkowego;
• powołania do Sekcji Technologii Górniczych KG PAN.

Po wręczeniu wyróżnień głos zabrali wybrani uczestnicy konferencji. Prezes Jacek Bogucki podziękował w imieniu nagrodzonych, wysoko oceniając organizację wydarzenia. Górnicy ze Strzegomia uhonorowali prof. Zbigniewa Kasztelewicza statuetką św. Barbary, a delegacja z Kopalni PAK Konin przekazała monografię regionu. Na zakończenie profesor podziękował także dziennikarzom i wystawcom, zapraszając uczestników do odwiedzania stoisk, po czym wykonano pamiątkowe zdjęcie zbiorowe SGO 2025.

Dalsza część pierwszego dnia konferencji upłynęła pod znakiem głównej sesji wykładowej, podczas której uczestnicy mieli okazję wysłuchać m.in. następujących prezentacji:

• dr ŁukaszMachniak (AGH / PZPK) omówił rolę kruszyw jako strategicznego wyrobu budowlanego, podkreślając ich kluczowe znaczenie dla inwestycji infrastrukturalnych w Polsce;
• Jerzy Markowski (SITG) poruszył temat aktualnych warunków globalnych kształtujących politykę energetyczną kraju, akcentując konieczność realistycznych strategii;
• prof. Krzysztof Galos (główny geolog kraju, MKiŚ) omówił implementację unijnego Critical Raw Materials Act w Polsce i jej powiązanie z Polityką surowcową państwa;
• Herbert Gabryś (HLG Doradztwo) wskazał wyzwania i wnioski dla polskiej elektroenergetyki w 2025 r. ze szczególnym uwzględnieniem roli węgla brunatnego;
• prof. Józef Dubiński przedstawił wspólną analizę dotyczącą rozwoju gospodarki wodorowej – jej szans i zagrożeń.

Dzień zwieńczyła uroczysta kolacja, uświetniona występem wokalistki Anny Karwan wraz z zespołem muzycznym.

Drugi i trzeci dzień SGO 2025 – praktyczna wiedza, prawo, bezpieczeństwo i nowe technologie

Kolejne dni Szkoły Górnictwa Odkrywkowego wypełniły intensywne sesje tematyczne, które potwierdziły praktyczny charakter konferencji. Już drugiego dnia uczestnicy mogli wybierać spośród kilku równolegle prowadzonych bloków poświęconych zagadnieniom prawnym, bezpieczeństwu pracy, nowoczesnym technologiom, rekultywacji oraz planowaniu przestrzennemu.

Duże zainteresowanie wzbudziły wystąpienia dotyczące rekultywacji i zagospodarowania terenów pogórniczych. Przedstawiono zarówno przykłady dobrych praktyk, jak rekultywacja wyrobiska wapienia Tarnów Opolski (Zakłady Lhoist) czy kopalni bazaltu Wilcza Góra (Colas Kruszywa), jak i innowacyjne koncepcje transformacji kopalni w obszary magazynowania energii i przestrzenie rekreacyjne. W tej części podkreślono, że górnictwo odkrywkowe, odpowiedzialnie prowadzone, może stawać się istotnym elementem kształtowania krajobrazu i wspierać lokalne społeczności.

Sporo uwagi poświęcono także kwestiom formalnoprawnym. Eksperci z kancelarii prawnych i instytucji nadzoru górniczego analizowali m.in. zmiany w Prawie geologicznym i górniczym, reformę planistyczną oraz wyzwania w procesie koncesyjnym. Praktycy wskazywali realne problemy, takie jak wydłużające się procedury administracyjne i blokowanie inwestycji przez brak spójności dokumentów planistycznych. Te prezentacje inspirowały dyskusje, szczególnie w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego kraju.

Kolejny ważny blok tematyczny dotyczył bezpieczeństwa pracy. Eksperci z WUG przedstawili zagadnienia odpowiedzialności przedsiębiorców za prace szczególnie niebezpieczne, kwalifikacje górnicze oraz praktyczne przykłady działań prewencyjnych. Szczególne emocje wzbudziły prezentacje dotyczące stateczności skarp i zboczy, drgań sejsmicznych powodowanych robotami strzałowymi oraz rozwoju systemów monitoringu bezpieczeństwa.

Nie zabrakło również nowoczesnych technologii w górnictwie. Uczestnicy mogli zapoznać się z innowacjami w zakresie digitalizacji, automatyzacji i wykorzystania sztucznej inteligencji. Przedstawiono m.in. techniki lidarowe do skanowania terenu, systemy zarządzania produkcją oparte na SCADA, rozwiązania z zakresu widzenia maszynowego i monitoringu zapasów w zakładach przeróbczych. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się wystąpienia sponsorów, którzy prezentowali praktyczne zastosowania nowoczesnych maszyn, systemów transportu i rozwiązań zwiększających efektywność oraz bezpieczeństwo operacji.

Trzeci dzień konferencji poświęcono w dużej mierze ochronie środowiska i innowacjom w edukacji. Dyskutowano o wpływie eksploatacji spod lustra wody na stosunki wodne oraz wyzwaniach związanych z procedurami środowiskowymi. Podkreślano zalety wizualizacji projektów górniczych i ich pozytywny wpływ na proces inwestycyjny. Wątek bezpieczeństwa pracy dopełniły referaty o wykorzystaniu narzędzi informatycznych i metod analizy zagrożeń. Nie zabrakło także tematów planistycznych i kulturowych, m.in. oceny wyrobisk do celów edukacyjnych oraz unikatowych przykładów udostępniania terenów pokopalnianych dla społeczności i turystyki.

Podsumowując trzydniowy program, można stwierdzić, że drugi i trzeci dzień konferencji w Wiśle stały się prawdziwym kompendium wiedzy dla branży. Spotkanie nauki, praktyki i biznesu, wzbogacone licznymi przykładami z zakładów górniczych, pokazało, jak ważne jest prowadzenie działalności wydobywczej w sposób efektywny, odpowiedzialny i z poszanowaniem dla środowiska oraz społeczności lokalnych.

Wnioski z SGO 2025 i perspektywy

1. Stan wydobycia w Polsce (2024)

1a. Kopalnie odkrywkowe wydobyły ponad 370 mln t surowców, głównie kruszyw żwirowo-piaskowych, kruszyw łamanych oraz surowców dla przemysłu wapienniczego i cementowego.

1b. Całe górnictwo w Polsce wydobyło ponad 410 mln t kopalin oraz 4,5 mld m³ gazu.

1c. Górnictwo odkrywkowe pozostaje strategicznym filarem gospodarki i bezpieczeństwa surowcowego.

2. Strategiczne wyzwania dla Polski do 2050 r.

2a. Bezpieczeństwo militarne i energetyczne, w tym surowcowe, muszą być fundamentem polityki państwa.

2b. Utrzymanie stabilnych dostaw surowców i energii jest warunkiem niezależności i konkurencyjności gospodarki.

3. Wyzwania dla górnictwa odkrywkowego

3a. Kurczące się zasoby: wystarczalność kruszyw łamanych to horyzont 30–35 lat, piasków i żwirów ok. 20 lat, w niektórych regionach (np. Małopolska) tylko 10 lat.

3b. Konieczność zagospodarowania nowych złóż przy jednoczesnych barierach formalnoprawnych.

3c. Proces koncesyjny wymaga uproszczenia, w obecnej formie zagraża bezpieczeństwu surowcowemu (przykład Kopalni Turów).

4. Kwalifikacje górnicze

4a. Nowe przepisy usztywniły proces uzyskiwania uprawnień, likwidując elastyczność dotychczasowego systemu.

4b. Niskie zainteresowanie egzaminami i ryzyko niedoboru kadr.

4c. Konieczna jest ponowna analiza i uproszczenie zasad stwierdzania kwalifikacji, aby nie zniechęcać młodych do wyboru kierunków górniczych.

5. Górnictwo i energetyka w skali globalnej

5a. Rekordowe wydobycie węgla na świecie (8,8 mld t, wzrost o 7% r/r), dominacja Chin, Indii i Indonezji (70% produkcji).

5b. Świat rozwija OZE, ale równocześnie maksymalnie wykorzystuje paliwa kopalne (60% energii elektrycznej).

5c. Polska z udziałem 78% paliw kopalnych w miksie energetycznym wciąż różni się od średniej UE (32,5%).

6. Problemy krajowej energetyki

6a. Groźba braku energii sterowalnej w najbliższych latach.

6b. Brak wielkoskalowych magazynów energii i jasnego harmonogramu odejścia od węgla.

6c. Konieczność utrzymania mocy węglowych i gazowych do czasu rozwoju energetyki jądrowej i nowych technologii.

6d. Brak mapy drogowej dla energetyki konwencjonalnej skutkuje wzrostem cen energii, ryzykiem blackoutów, utratą konkurencyjności i destabilizacją społeczno-polityczną.

7. Europejski Zielony Ład – konieczna korekta

7a. Obecny model wdrażania niesie gigantyczne koszty i ryzyko utraty bezpieczeństwa energetycznego i żywnościowego.

7b. Niekonkurencyjność przemysłu UE wobec krajów spoza Unii, gdzie nie obowiązują restrykcyjne regulacje (np. tańszy cement i stal).

7c. Polska i Europa potrzebują zmian ewolucyjnych, a nie rewolucyjnych, by transformacja była odpowiedzialna i realistyczna.

Podsumowując, uczestnicy SGO 2025 podkreślili, że bezpieczeństwo surowcowe i energetyczne powinno stać się jednym z priorytetów strategicznych Polski. Wymaga to racjonalnej polityki, korekty regulacji unijnych oraz uproszczenia procedur koncesyjnych i kwalifikacyjnych, a także inwestycji w nowe technologie i innowacyjne modele zagospodarowania terenów pogórniczych.

Relacja filmowa ze Szkoły

Podsumowanie

Dyskusje prowadzone podczas sesji i paneli wskazały na potrzebę holistycznego podejścia do transformacji energetycznej, uwzględniającego realia gospodarcze i społeczne Polski. Podkreślano znaczenie zrównoważonego rozwoju, innowacji technologicznych, a także pilną konieczność zmian w procesach legislacyjnych, aby umożliwić budowę nowych kopalni i zabezpieczenie strategicznych zasobów.

XII Szkoła Górnictwa Odkrywkowego w Wiśle potwierdziła swoją rolę jako najważniejszej platformy spotkań i wymiany wiedzy w polskim górnictwie odkrywkowym. Była nie tylko miejscem merytorycznej debaty, ale także okazją do integracji i budowania relacji pomiędzy nauką, biznesem i administracją.

Organizatorzy zapowiedzieli już kolejną edycję – XIII Szkoła Górnictwa Odkrywkowego odbędzie się 7–9 września 2026 r. w hotelu Gołębiewski w Wiśle.

Motto SGO: Szkoła Górnictwa Odkrywkowego to przestrzeń, w której teoria spotyka się z praktyką, a teraźniejszość przenika z przyszłością. To miejsce, które uświadamia i przypomina, jak kluczowy dla bezpieczeństwa, niezależności i przyszłości Polski jest sektor wydobywczy.

www.sgo.agh.edu.pl