Nowe standardy NFOŚiGW

Tego dnia została przyjęta Wspólna strategia działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy na lata 2025-2028. Do 30 września br. planowane jest też przyjęcie czteroletniej strategii NFOŚiGW.

– Intensywnie pracujemy nad naprawą finansów Narodowego Funduszu. Wprowadzamy nowe standardy – weryfikujemy programy pod kątem ich celowości, efektywności i montażu finansowego, analizujemy także zawarte umowy. Na jesieni chcemy przedstawić nowe programy – podkreśliła Prezes Zarządu NFOŚiGW Dorota Zawadzka-Stępniak i dodała, że podejmowane są też inicjatywy legislacyjne, które zabezpieczą finansowanie działalności funduszu w wieloletnim okresie.

NFOŚiGW od 35 lat finansuje inwestycje w ochronę środowiska i klimatu oraz w transformację energetyczną, co ma kluczowe znaczenie dla polskiej gospodarki i dla jakości życia w Polsce. – Misją tego zarządu jest, aby wydawać środki funduszu jak najefektywniej, żeby przynosiły one jak największy efekt ekologiczny. Kontynuacja wszystkich rozpoczętych przez poprzedników działań spowodowałaby, że na koniec 2024 roku mielibyśmy deficyt na rachunkach Narodowego Funduszu. W takiej sytuacji Zarząd nie miałby możliwości realizacji zaciągniętych zobowiązań i tworzenia nowych programów – powiedziała prezes Dorota Zawadzka-Stępniak i dodała, że wdrożone działania naprawcze pozwolą usprawnić już realizowane programy oraz uruchomić nowe.

Jednym z pierwszych zadań, przed którym stanął obecny Zarząd NFOŚiGW, było zapewnienie płynności finansowania programu „Czyste Powietrze”, który wspiera wymianę pozaklasowych kotłów na paliwa stałe oraz termomodernizację domów jednorodzinnych. Zarząd Narodowego Funduszu uruchomił finansowanie tego programu ze środków KPO i FEniKS – to łącznie 21,7 mld zł, tj. trzy razy więcej niż w ciągu ostatnich pięciu lat wypłacono z kasy NFOŚiGW na ten program, zabierając pieniądze przeznaczone na realizacje innych programów. Ogłoszony w 2018 roku program nie miał zapewnionego pełnego finansowania – zapowiadane 103 mld zł nigdy nie zostały zabezpieczone.

Jak wskazał Zarząd NFOŚiGW podczas konferencji prasowej, źródłami zastanych w funduszu problemów są przede wszystkim:

• brak długoterminowej strategii finansowania „Czystego Powietrza”,
• drastycznie uszczuplony fundusz podstawowy NFOŚiGW, z którego od 2019 roku dokonywane są obowiązkowe wpłaty w wysokości 1,4 mld zł rocznie na Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg (dawniej: Fundusz Dróg Samorządowych),
• wstrzymany KPO,
• opóźnienie w uruchomieniu programu FEnIKS,
• nieracjonalne wydatkowanie środków publicznych – wysoki koszt kupowanych efektów ekologicznych.

Jako jeden z przykładów podano nabór przeprowadzony w 2019 roku w programie Zmniejszenie zużycia energii w budownictwie, w którym złożono blisko 1400 wniosków na kwotę ponad 4 mld zł, czyli 10-krotnie więcej niż pierwotnie wynosił budżet tego programu. W trakcie naboru zmieniano ponadto jego zasady w niespotykanym dotąd zakresie, a jakość złożonych wówczas wniosków nie gwarantuje, że przedsięwzięcia te zostaną zrealizowane.

Budżet NFOŚiGW zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska to środki gromadzone i wydatkowane w ramach funduszu podstawowego i zobowiązań wieloletnich. Stanową główne źródło finansowania przedsięwzięć realizowanych przez samorządy i ich spółki komunalne, osoby indywidualne i rolników, organizacje pozarządowe, parki narodowe, jednostki straży pożarnej jest fundusz podstawowy. Z niego finansowane są takie działania, jak adaptacja do zmian klimatu, gospodarka wodno-ściekowa, program „Moja Woda”, wapnowanie gleb, ekspertyzy, edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, a także współfinansowanie programów LIFE i FenIKS. Jednym z najpilniejszych zadań Zarządu NFOŚiGW jest jak najszybsze zmniejszenie deficytu na rachunku funduszu podstawowego. Efektem zainicjowanych już działań będzie dodatni wynik finansowy NFOŚiGW na koniec tego roku.