Nowoczesne standardy budownictwa kubaturowego dla mieszkańców i środowiska

W 2024 r. rynek budownictwa kubaturowego w Polsce stoi przed wieloma wyzwaniami, które ukształtują jego przyszłość. Budownictwo jest branżą ściśle zależną od cykli koniunktury w gospodarce. Pod koniec 2023 r. nastąpił wzrost produkcji, co wynikało z preferencyjnych kredytów mieszkaniowych oraz finalizacji rozpoczętych inwestycji realizowanych przy udziale środków unijnych. Jednak już na początku 2024 r. wiele programów finansowych zostało zakończonych, powodując spadek produkcji. Warto wspomnieć, że siłą napędową budownictwa w 2023 r. były obiekty inżynieryjne. Według danych GUS-u w 2023 r. budownictwo inżynieryjne odnotowało 24-procentowy wzrost w porównaniu z 2022 r., a kubaturowe zaledwie 7%. Jedynie budynki użyteczności publicznej silnie powiązane z inwestycjami samorządowymi i handlowo-usługowe odnotowały dynamiczny wzrost na poziomie 46%. Pomimo zahamowania wzrostu produkcji budowlanej szacuje się, że dla branży budowlanej 2023 r. był najlepszy w historii pod względem finansowym. Wynika to z faktu, że chociaż ceny robót budowlanych utrzymywały się na podobnym poziomie co w 2022 r., to koszty materiałów budowlanych zatrzymały się na pewnym pułapie lub nawet spadły. To przyczyniło się do rentowności netto przedsiębiorstw na poziomie 8%.

Trendy w budownictwie kubaturowym – jak się mają do obecnych potrzeb?

Od czasu pandemii COVID-19 zmieniły się zwyczaje i zachowania nie tylko pracowników, ale także konsumentów, widać to zwłaszcza w dynamicznie rozwijającej się branży e-commerce. Właśnie dlatego bardzo duży wzrost notowany jest w segmencie przemysłowo-logistycznym. Wstępne szacunki mówią, że w 2024 r. w Polsce ma powstać ponad 30 mln m2 powierzchni magazynowo-logistycznej. Warto tu odnotować zjawisko przenoszenia produkcji z Azji do Europy. Ma na to wpływ coraz bardziej restrykcyjne przestrzeganie praw pracowniczych i potrzeb ekologii.W kontekście budownictwa kubaturowego nie sposób nie wspomnieć o nearshoringu, czyli przenoszeniu produkcji bliżej rynku zbytu, co generuje zapotrzebowanie na budowę nowych miejsc produkcji. Wśród głównych powodów takich ruchów wymienić można chociażby zmniejszenie kosztów transportu, skrócenie łańcuchów dostaw, a także zwiększenie kontroli nad procesami produkcyjnymi. W Europie jednym z atrakcyjniejszych miejsc do tego typu operacji jest Polska. Decydują o tym strategiczne położenie geograficzne, relatywnie niskie koszty pracy i dobrze rozwinięta infrastruktura. Chociaż koszt siły roboczej w Azji jest nadal o wiele niższy niż w Europie, a ceny transportu drogą morską nie wzrosły znacznie w porównaniu z tymi sprzed kilku lat, to jednak pandemia pokazała, jak ogromne koszty (a także straty wizerunkowe) może nieść za sobą przerwanie łańcucha dostaw. Dodatkowym aspektem jest fakt, że obecnie trendy rynkowe zmieniają się bardzo szybko, a konkurencja na rynku jest ogromna. Na potencjalną lokalizację centrów produkcyjnych w Polsce wpływa także sytuacja prawna i gospodarcza – członkostwo w Unii Europejskiej gwarantuje m.in. uproszczone procedury celne (co redukuje koszty) oraz gwarancję spełnienia jakościowych wymogów unijnych.

Trendem, który bardzo intensywnie rozwija się w Polsce, jest rewitalizacja starych budynków. Staje się coraz bardziej popularny m.in. z powodu rosnącej świadomości dziedzictwa kulturowego, możliwości technologicznych pozwalających na dokładną inwentaryzację starszych obiektów, a także zauważalnych ograniczeń w dostępie do wolnej przestrzeni w dużych miastach. Kluczowy jest również zrównoważony rozwój. Zauważono, że jedną z przyczyn, dla których stare budynki są wyburzane, nie jest ich stan wskazujący na niemożność odratowania, a subiektywne odczucia estetyczne właścicieli bądź inwestorów, napędzane galopującym konsumpcjonizmem. Podejście, że jeśli coś jest stare i niemodne, to należy to zlikwidować, jest skrajnym biegunem w stosunku do zrównoważonego rozwoju w budownictwie.
Wyburzanie i stawianie nowych budynków generuje znacznie więcej śladu węglowego. Dlatego właśnie rewitalizacja jest bardzo ekologicznym podejściem. Jedną z najbardziej znanych tego typu inwestycji jest Elektrownia Powiśle w Warszawie. Ponad 100-letnie przemysłowe hale zostały zagospodarowane na przestrzenie biurowe i apartamenty. Kotłownia po odpowiednim przystosowaniu do nowych wymagań została przeznaczona pod wynajem powierzchni usługowych, a w dawnej hali maszyn zorganizowano cieszący się dużym powodzeniem food hall. Mniej znanym przykładem jest Cukrownia Żnin, która jeszcze do 2004 r. pełniła swoją pierwotną funkcję. Budynek ma ponad 100 lat. Obecnie, przy zachowaniu maksimum swojej początkowej formy, mieści hotel, sale konferencyjne, strefę gastronomiczną. Dalsze plany rozwoju zakładają powstanie centrum medycznego i rehabilitacji, a nawet muzeum cukrownictwa lub muzeum optymizmu. Rewitalizacja tych budynków łączy przeszłość z nowoczesnością, dając im nowe życie.

Przegląd wybranych inwestycji w Polsce

W ostatnich latach w Polsce powstało (i powstaje!) wiele imponujących inwestycji kubaturowych, które znacząco wpłynęły na krajobraz urbanistyczny oraz rozwój miast. Od nowoczesnych biurowców i centrów handlowych po innowacyjne projekty rewitalizacyjne – każda z tych inwestycji prezentuje unikatowe rozwiązania architektoniczne i funkcjonalne. Przedstawiamy kilka z nich, które stanowią przykład nowoczesnego podejścia do budownictwa i zrównoważonego rozwoju.

Mercure Szczyrk Resort

Hotel Orle Gniazdo w Szczyrku, jeden z najwyżej położonych w Polsce (660 m n.p.m.), został przekształcony w Mercure Szczyrk Resort. Z liczbą 447 pokoi, dwiema restauracjami, trzema barami, centrum wellness i przestrzenią konferencyjną na 1200 osób, hotel przyjmie gości już jesienią 2024 r. Przebudowa, rozpoczęta w 2021 r., zmieniła bryłę obiektu, która teraz przypomina orle gniazdo wbudowane w zbocze góry.

Dom Pomocy Społecznej w Kolsku

Dom Pomocy Społecznej w Kolsku (woj. zachodniopomorskie) otrzymał pozwolenie na budowę. Obiekt o podwyższonym standardzie będzie przeznaczony dla ok. 130 pensjonariuszy, zapewniając wsparcie osobom wymagającym opieki. W trzykondygnacyjnym budynku znajdzie się 200 pomieszczeń, w tym pokoje jedno-, dwu- i trzyosobowe, sale terapeutyczne i kuchnie. Projekt zakłada pełną dostępność dla osób niepełnosprawnych, w tym szerokie korytarze i większe od standardowych pokoje. Wśród nowoczesnych rozwiązań przewidziano pompy ciepła, ogrzewanie podłogowe oraz system kamer i kontroli dostępu, co pozwoli zapewnić jeszcze lepszą opiekę. W kompleksie powstanie również 12 mieszkań wspomaganych. Inwestycja zostanie oddana do użytku w 2027 r.

Mikrodzielnica WITA w Krakowie

Projekt WITA w Krakowie obejmuje budowę pięciu czteropiętrowych budynków mieszkalnych, biurowych i handlowo-usługowych na trzyhektarowej działce, z czego 7 tys. m² stanowią tereny zielone. Zastosowano nowoczesne rozwiązania, które mają na celu uzyskać certyfikację BREEAM: pompy ciepła, stacje ładowania pojazdów elektrycznych, infrastrukturę rowerową oraz aplikację do zarządzania budynkiem również z poziomu mieszkańca (otwieranie szlabanów i bram garażowych, wzywanie windy). Projekt jest w pełni dostępny dla osób niepełnosprawnych, z szerokimi chodnikami i ograniczonym ruchem samochodowym. Zakończenie budowy planowane jest w grudniu 2025 r.

Interaktywne Centrum Bajki i Animacji OKO w Bielsku-Białej

W Bielsku-Białej pod koniec maja 2024 r. otwarto Interaktywne Centrum Bajki i Animacji OKO, część Studia Filmów Rysunkowych. Projekt obejmuje nowoczesny budynek z minimalistyczną fasadą z betonu architektonicznego, którego ażurowa struktura nawiązuje do wyglądu taśmy filmowej, oraz renowację zabytkowej Willi Rotha. Centrum oferuje salę kinową na 120 miejsc, przestrzeń wystawienniczą, archiwum cyfrowe i sale konferencyjne. Inwestycja jest przykładem umiejętnego łączenia rewitalizacji z nowoczesną bryłą wpisaną w kontekst miejsca.

Biurowiec VIBE w Warszawie

Dobiega końca budowa biurowca VIBE na warszawskiej Woli. VIBE uzyskał najwyższy, platynowy rating w certyfikacjach WiredScore i SmartScore, co świadczy o doskonałej cyfrowej łączności i zaawansowanych funkcjonalnościach budynku. Biurowiec wykorzystuje nowoczesny Building Energy Management System (BEMS), który znacząco zmniejsza zużycie energii. Otrzymał precertyfikat WELL, a także będzie certyfikowany w systemach BREEAM, WELL, DGNB i Green Building Standard. VIBE zasilany będzie w 100% czystą energią, posiada system Signal OS i antypandemiczne lampy UV. Wyposażony w bogatą infrastrukturę dla rowerzystów i ładowarki dla pojazdów elektrycznych sprzyja ekologicznym środkom transportu.

Nowy dworzec kolejowy w Tłuszczu

Nowy dworzec kolejowy w Tłuszczu, otwarty w kwietniu 2024 r., wyróżnia się nowoczesnym wyglądem i wieloma udogodnieniami. Budynek jest pozbawiony barier architektonicznych, wyposażony w plany dotykowe, oznaczenia w alfabecie Braille’a, system pętli indukcyjnych oraz ścieżki prowadzące dla osób niewidomych. Ekologiczne rozwiązania obejmują panele fotowoltaiczne, system retencji deszczówki i inteligentny system zarządzania budynkiem (BMS). Otoczenie dworca zostało przebudowane, z nowym parkingiem, wiatą rowerową i uporządkowaną zielenią.

Kwartał Dworcowa w Katowicach

Rewitalizacja kwartału kamienic w Katowicach zwanego Kwartałem Dworcowa przywróci blask historycznej zabudowie i wzmocni atrakcyjność centrum miasta. Zabytkowe kamienice z lat 70. XIX w., pierwotnie siedziba dyrekcji kolei, zostaną odnowione i przekształcone w nowoczesne przestrzenie usługowe, biura oraz dwa hotele marki Marriott. Projekt zakłada odtworzenie oryginalnych detali architektonicznych, zastępując obce nadbudowy nowoczesnymi strukturami. Rozpoczęcie prac zaplanowano w 2024 r.

Rozbudowa szpitala w Ostródzie

To przykład nowatorskiego podejścia do wykorzystania drewnianego budownictwa modułowego. Inwestycja została zrealizowana z prefabrykowanych modułów drewnianych, które zapewniają doskonałe parametry termiczne, wytrzymałość oraz pełną dyfuzyjność, co tworzy ekologiczny mikroklimat. Projekt przewidywał mechaniczny system wentylacji z odzyskiem ciepła, zmniejszający zużycie energii i koszty eksploatacji. Inwestycja zakończyła się pod koniec 2023 r.

Inspirujące przykłady ze świata

Nowoczesne budownictwo kubaturowe rozwija się na całym świecie. Coraz śmielsze realizacje architektoniczne imponują innowacyjnością i ekologicznymi rozwiązaniami. Inspirujące projekty łączą funkcjonalność z estetyką, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju miast. Poniżej przedstawiamy kilka ciekawszych przykładów, które wyznaczają nowe standardy w architekturze i technologii budowlanej, tworząc komfortowe i przyjazne dla środowiska przestrzenie.

Terminal pasażerski Ülemiste, Tallin, Estonia

W Tallinie rozpoczęła się budowa nowego terminalu pasażerskiego Ülemiste według projektu Zaha Hadid Architects, który będzie końcową stacją szybkiej kolei Rail Baltica. Terminal integruje linie kolejowe, autobusowe i tramwajowe, przypominając swoją konstrukcją bryłę mostu położoną nad torami i ulicami. Projekt obejmuje systemy modułowe i spełnia standardy BREEAM. Terminal, charakteryzujący się dynamiczną bryłą i opływowymi kształtami, ma zostać otwarty w 2028 r.

Atelier Gardens Haus 1, Berlin, Niemcy

Atelier Gardens, dawniej Berlin Union Film Studios, to nowa inwestycja, której zadaniem było przekształcenie historycznego studia filmowego w Tempelhof w centrum filmowe i medialne. W Haus 1, budynku z 1997 r., architekci zastosowali ekologiczne materiały i rozwiązania. Budynek przemalowano na słoneczną żółć, dodano zielony taras, platformy widokowe i drewnianą konstrukcję dla pnączy, aby zmniejszyć nagrzewanie wnętrza. Wykorzystano prefabrykowane moduły z recyklingu, energooszczędne systemy i urządzenia oszczędzające wodę, takie jak toalety spłukiwane wodą deszczową.

Dawna cementownia Zhangjiang, Szanghaj, Chiny

Arka to projekt przekształcający opuszczony magazyn dawnej cementowni Zhangjiang w Szanghaju w wielofunkcyjną przestrzeń publiczną. Renowacja obejmuje dodanie zakrzywionej metalowej konstrukcji na dachu, przypominającej statek, co nada budynkowi nowoczesny wygląd. Oryginalne mury zostaną zachowane i wzmocnione, a zachodnia ściana zastąpiona przezroczystą szklaną fasadą. Projekt obejmuje 15 312 m², integrując kulturę, handel i biura.

Projekt lotniska im. Václava Havla, Praga, Czechy

W 2023 r. rozstrzygnięto konkurs na rozbudowę lotniska im. Václava Havla w Pradze. Wygrał projekt Czeskie Latarnie holenderskiego biura MVRDV. Powstaną trzy budynki o łącznej powierzchni 83 tys. m², ozdobione szklanymi ekranami z satelitarnymi zdjęciami czeskich krajobrazów. Dwa budynki będą przy płycie lotniska, trzeci po drugiej stronie ulicy, mieszcząc ochronę lotniska, strefę VIP, hotel i centrum konferencyjne. Projekt uwzględnia przyszłą rozbudowę i wykorzystuje drewno, beton oraz stal, redukując ślad węglowy. Panele fotowoltaiczne zmniejszą zużycie energii.

Współczesne możliwości technologiczne w budownictwie kubaturowym

Współczesne technologie w budownictwie kubaturowym dynamicznie ewoluują, wprowadzając innowacyjne rozwiązania, które rewolucjonizują cały proces budowy oraz użytkowania budynków. Jednym z kluczowych trendów jest zastosowanie technologii BIM (building information modeling), która umożliwia tworzenie szczegółowych, trójwymiarowych modeli budynków. BIM integruje informacje z różnych etapów projektowania, budowy i eksploatacji, co umożliwia bardziej efektywne zarządzanie projektem, minimalizację błędów oraz optymalizację kosztów.
W inwentaryzacji starego budownictwa poddawanego rewitalizacji nieocenioną rolę pełnią skanery 3D. Pozwalają one przenieść do postaci cyfrowej nawet trudno dostępne obiekty lub pomieszczenia, gdzie obecność człowieka stanowiłaby dla niego niebezpieczeństwo. Wynikiem skanowania 3D jest chmura punktów, która jest następne konwertowana do formatu odczytywanego przez programy obsługujące technologię BIM. Dokładność metody wynosi ok. 1 mm. Tę technologię zastosowano m.in. podczas wykonywania szczegółowej dokumentacji oficyny dworskiej na terenie Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Skaning 3D pełni istotną funkcję w zarządzaniu obiektami, gdyż umożliwia ciągłe monitorowanie stanu technicznego budynków, prognozowanie potrzeb konserwacyjnych oraz szybkie reagowanie na awarie. Technologia przyczynia się do wydłużenia żywotności budynków, obniżenia kosztów ich utrzymania oraz poprawy komfortu użytkowników, a także zapewnienia im bezpieczeństwa.
Kolejną istotną technologią jest prefabrykacja, która polega na produkcji elementów budynków w kontrolowanych warunkach fabrycznych, a następnie ich montażu na placu budowy.
Prefabrykacja znacznie skraca czas realizacji inwestycji, zmniejsza ilość odpadów budowlanych i poprawia jakość wykonania. Przykładem mogą być modułowe systemy budowlane, które znajdują zastosowanie w budowie zarówno budynków mieszkalnych, jak i komercyjnych. W Polsce prefabrykacja ma się bardzo dobrze w budownictwie komercyjnym i infrastrukturalnym. Deweloperzy podchodzą do tej technologii z dystansem, ponieważ obawiają się złych skojarzeń wśród potencjalnych nabywców mieszkań. W polskiej mentalności słowo prefabrykacja ma negatywne konotacje ze względu na masowo budowane bloki z wielkiej płyty w poprzednim ustroju. Na takie rozwiązanie zdecydowano się jednak we Włocławku, gdzie w ten sposób jest realizowana inwestycja budynków wielorodzinnych dla Miejskiego Budownictwa Mieszkaniowego. Stosunkowo nowym rozwiązaniem są prefabrykaty drewniane i stalowe – mówimy tutaj jednak o komponentach 3D, czyli całych modułach. W przypadku tradycyjnych prefabrykatów betonowych dominują obiekty 2D, takie jak ściany, stropy, balkony. Warto dodać, że chociaż w kontekście kosztów samej budowy prefabrykacja nie wpływa znacząco na ich obniżenie, to do wykonania budynków z prefabrykatów potrzeba znacznie mniej pracowników, a to właśnie koszt siły roboczej i jej dostępność stanowią jedne z większych problemów współczesnego budownictwa.

Nowoczesne technologie w budownictwie kubaturowym obejmują również zastosowanie materiałów o wysokiej wydajności energetycznej. Izolacje termiczne, okna o niskiej przepuszczalności cieplnej oraz systemy wentylacyjne z odzyskiem ciepła przyczyniają się do znacznego zmniejszenia zużycia energii. Budynki pasywne, które zapewniają komfortowe warunki wewnętrzne bez konieczności stosowania konwencjonalnych systemów grzewczych i chłodzących, stają się coraz bardziej popularne. Wpływa na to głównie polityka Unii Europejskiej, ale także świadomość konsumentów, którzy są gotowi ponosić wyższe koszty w zamian za użytkowanie przestrzeni przyjaznej dla środowiska.
Zastosowanie odnawialnych źródeł energii, takich jak panele fotowoltaiczne i systemy geotermalne, umożliwia budynkom samodzielne wytwarzanie energii, co prowadzi do znacznego obniżenia kosztów eksploatacyjnych i redukcji śladu węglowego. Inteligentne systemy zarządzania budynkiem (Building Management Systems – BMS) monitorują i optymalizują zużycie energii, kontrolując oświetlenie, ogrzewanie, wentylację oraz systemy bezpieczeństwa w czasie rzeczywistym. Takie rozwiązania są obecnie popularne nie tylko w przestrzeniach komercyjnych. Coraz częściej nawet prywatni inwestorzy mieszkań i domów jednorodzinnych decydują się na rozwiązania smart lub zdalne sterowanie nieruchomością.
Druk 3D w budownictwie kubaturowym jest kolejną rewolucyjną technologią. Pozwala na szybkie i precyzyjne tworzenie elementów konstrukcyjnych oraz całych budynków, co otwiera nowe możliwości w projektowaniu architektonicznym i zmniejsza koszty budowy. Druk 3D może być wykorzystany do tworzenia zarówno prostych, jak i skomplikowanych struktur, a także do produkcji komponentów budowlanych na miejscu, znacznie przyspieszając proces budowy. Pierwszy w Polsce budynek wykonany z użyciem druku 3D znajduje się w Otrębusach koło Pruszkowa. Powstał już w 2019 r., a jego głównym budulcem jest mieszanka betonowa. Dom ma powierzchnię 7 m2, jego wykonanie zajęło drukarce 13 godzin.
Kolejnym nowoczesnym rozwiązaniem są systemy budynków inteligentnych, które integrują różne technologie w celu stworzenia komfortowego, bezpiecznego i efektywnego środowiska życia. Systemy te mogą obejmować automatyczne sterowanie oświetleniem, klimatyzacją, zabezpieczeniami oraz urządzeniami elektrycznymi. Dzięki zastosowaniu Internetu Rzeczy (IoT) urządzenia te komunikują się ze sobą, umożliwiając centralne zarządzanie budynkiem oraz zdalny dostęp za pomocą aplikacji mobilnych.
Mówiąc o współczesnych możliwościach technologicznych w budownictwie kubaturowym, nie sposób nie wspomnieć o wysokościowcach, których budowa staje się często koniecznością z powodu ograniczonych zasobów przestrzennych miast. Jednym z aspektów budowy tego typu konstrukcji jest wykonywanie głębokich wykopów oraz budowa wielopoziomowych parkingów podziemnych. Przykładem inwestycji, która pokazuje nowe możliwości budownictwa w głąb ziemi, jest budowa czterokondygnacyjnego parkingu podziemnego pod placem Powstańców Warszawy w Warszawie. Projekt ten obejmuje stworzenie 420 miejsc parkingowych na głębokości czterech pięter pod ziemią. Budowa, która rozpoczęła się pod koniec 2022 r., ma zostać zakończona na przełomie 2024 i 2025 r. Jest to jedna z większych tego typu inwestycji w Polsce, która ma na celu poprawę infrastruktury parkingowej w centrum stolicy. Koszt inwestycji wynosi ok. 85 mln zł. Warto dodać, że w związku z nową przestrzenią parkingową znikną miejsca postojowe z powierzchni. W zamian mieszkańcy zyskają atrakcyjną przestrzeń, bogatą w zieleń i elementy małej architektury, co korzystnie wpłynie na wizerunek miasta. Nowo powstającym wysokościowcem jest budynek AND2 w Poznaniu, który również będzie liczyć kilka kondygnacji podziemnych, będą znajdować się tam parkingi podziemne oraz pomieszczenia techniczne. Budynek będzie miał 116 m wysokości i 29 pięter.

Coraz częściej odchodzi się od oszklonych konstrukcji. Na takie decyzje projektantów ma wpływ kilka kluczowych powodów. Choć szkło zapewnia naturalne oświetlenie i nowoczesny wygląd, generuje też wiele problemów, takich jak utrata ciepła zimą, przegrzewanie latem oraz zagrożenie dla ptaków, które nie widzą przezroczystych powierzchni i często się o nie rozbijają. W odpowiedzi na te wyzwania architekci i inwestorzy zaczynają preferować fasady z bardziej tradycyjnych materiałów, takich jak kamień i ceramika, które lepiej chronią przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi i są bardziej przyjazne dla środowiska. Przykładem może być wieżowiec 130 William w Nowym Jorku, którego elewacja z ciemnego betonu imituje kamień wulkaniczny. Podobne zmiany widoczne są w innych projektach, gdzie kluczowe znaczenie ma zrównoważony rozwój i minimalizacja śladu węglowego. Zrównoważone podejście do projektowania wieżowców obejmuje także bezpieczeństwo ptaków oraz optymalizację energetyczną budynków przez zrównoważone rozwiązania, takie jak m.in. zielone dachy i szkło o różnej przepuszczalności światła w zależności od strony świata. Szklane fasady nie znikają całkowicie, ale nowoczesne wieżowce coraz częściej stanowią balans między estetyką, funkcjonalnością a ekologicznymi wyzwaniami.

Budownictwo kubaturowe a środowisko

O tym, jak ważną rolę odgrywa dbałość o środowisko w kontekście budownictwa kubaturowego, świadczą prestiżowe certyfikaty, o które ubiegają się nowe inwestycje. Ich przyznanie jest powodem do dumy coraz częściej nie tylko dla wykonawców inwestycji, ale dla firm, które w danym budynku rezydują. Biuro znajduje się w świetnej lokalizacji, w nowoczesnym, certyfikowanym budynku – takie formuły w ogłoszeniach o pracę stają się standardem. Najczęściej spotykanym certyfikatem jest BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method). Metoda certyfikacji została opracowana w 1990 r. w Wielkiej Brytanii. Certyfikat zaświadcza, w jakim stopniu dany budynek jest przyjazny ekologicznie, a także jaki komfort daje swoim użytkownikom. Ze względu na szereg wymagań niezbędnych do uzyskania takiego certyfikatu chęć jego posiadania musi być wykazana już na etapie projektowania oraz budowy. W przypadku certyfikatu BREEAM należy dodatkowo zatrudnić asesora, który będzie skutecznie nadzorował proces wprowadzania wszystkich wymagań. Wśród nich znajdziemy m.in. dostęp do światła dziennego i okien, dostępność komunikacji miejskiej, parkingów rowerowych i samochodowych czy punktów ładowania samochodów elektrycznych. Bardziej techniczne wymagania to np. możliwość zdalnego sterowania ogrzewaniem, obecność sprawnego systemu zarządzania energią elektryczną, a także odpadami i zużyciem wody. W przypadku materiałów budowlanych duży nacisk kładzie się na jakość powłok i farb do malowania powierzchni, co jest związane z wymogami dotyczącymi redukcji emisji związków chemicznych potencjalnie szkodliwych dla zdrowia, jakości powietrza i środowiska (jak np. formaldehyd i fenole). Wszystkie materiały budowlane powinny posiadać unijne aprobaty techniczne. Zwraca się uwagę na skład materiałów (powinny być możliwie naturalne), sposób ich pozyskiwania (wysoko punktowane są źródła odnawialne), brak odpadów podczas procesów budowlanych, jakość powietrza wewnątrz budynku, sposób pakowania komponentów, dostępność (preferowane są materiały regionalne, co obniża czas dostawy i emisję CO2 wytwarzaną podczas transportu), łatwość utylizacji (jednak najwięcej punktów dostają te materiały, które można wykorzystać ponownie), a także prostota użycia (chodzi o możliwość eliminacji użycia ciężkiego sprzętu na budowie). Dużą wagę przywiązuje się także do oszczędzania wody.Drugim popularnym i cenionym certyfikatem jest LEED. Jego cechą charakterystyczną jest wprowadzenie dwóch warunków koniecznych, definiowanych już podczas prac projektowych i wdrażanych podczas prac budowlanych. Mowa o planie kontroli erozji i sedymentacji gleby, co ma na celu ograniczenie zanieczyszczenia wody i powietrza. Dlatego, ubiegając się o certyfikat LEED, należy zastosować pełne ogrodzenie na placu budowy, chroniące przed rozprzestrzenianiem się pyłów, zagwarantować pełną ochronę drzewostanu, zastosować naturalne bufory chroniące wody powierzchniowe. Wymagania dotyczą także kwestii czystości. Należy używać myjki do kół pojazdów budowlanych, gdy opuszczają one plac budowy, przygotować utwardzony teren wjazdu na plac budowy, a wpusty kanalizacyjne zaleca się ochraniać geowłókniną. Instytucja wydająca certyfikat LEED wymaga także, aby przed oddaniem budynku do użytku kanały wentylacyjne zostały zabezpieczone przed zabrudzeniem, materiały absorpcyjne były przechowywane w miejscu chronionym przed wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych, przestrzenie wykończone były izolowane od tych, w których wciąż trwają prace, na bieżąco sprzątano, a także tak planowano prace, aby np. roboty mokre zostały wykonane przed instalacją materiałów chłonących wilgoć.

Jak widać, pojęcie budownictwa zrównoważonego nie odnosi się tylko do samego budynku. Pod lupę brane są także projekty oraz sam proces budowlany. Przytoczone powyżej przykłady to oczywiście tylko wycinek bardzo złożonych wymagań, jakie stawiane są przed współczesnym budownictwem. Biorąc pod uwagę dynamikę zmian w tym zakresie, a także coraz nowsze dyrektywy unijne dotyczące ekologii, ich lista będzie się tylko wydłużać. Chociaż wdrożenie niektórych wytycznych wydaje się kłopotliwe, czasochłonne i kosztowne, pamiętajmy, że wykonana teraz praca opłaci się nam wszystkim w nieodległej przyszłości bardziej, niż przypuszczamy.

Wpływ inwestycji kubaturowych na miasto i jego mieszkańców

Inwestycje kubaturowe obejmujące budowę nowych budynków oraz rewitalizację i rozbudowę istniejących struktur mają ogromny wpływ na rozwój miast i jakość życia ich mieszkańców. Proces ten jest nieodłącznym elementem współczesnej urbanizacji i niesie ze sobą szereg zarówno pozytywnych, jak i negatywnych konsekwencji.Z jednej strony inwestycje kubaturowe przyczyniają się do wzrostu gospodarczego miasta. Tworzenie nowych budynków, takich jak biurowce, centra handlowe czy obiekty użyteczności publicznej, zapewnia nowe miejsca pracy zarówno w fazie budowy, jak i w późniejszym okresie eksploatacji. Wzrost zatrudnienia z kolei prowadzi do zwiększenia dochodów mieszkańców, co pozytywnie wpływa na lokalną gospodarkę. Nowoczesne obiekty przyciągają także inwestorów z zewnątrz, co sprzyja dalszemu rozwojowi miasta.
Niesie to jednak negatywne skutki dla środowiska. Nowe inwestycje oznaczają jego eksploatację, a w konsekwencji degradację. Rozwój miast, napływ ludności i inwestorów generuje rozwój infrastruktury jak drogi, koleje nie tylko w obrębie danego miasta. Skutkiem jest wycinka lasów lub ingerencja w tereny wiejskie i obszary o przyrodniczym znaczeniu. Fakt, że intensywna rozbudowa miast doprowadza czasem do sytuacji, w której centrum miasta staje się jednym wielkim placem budowy, wiąże się z zanieczyszczeniem środowiska, głównie powietrza i wody.
Optymistycznym aspektem jest to, że inwestycje kubaturowe wpływają na poprawę infrastruktury miejskiej. Budowa nowych budynków często idzie w parze z modernizacją dróg, sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz innych elementów infrastruktury technicznej. Dzięki temu mieszkańcy zyskują lepszy dostęp do usług publicznych, co przekłada się na wyższy komfort życia. Nowoczesne budynki mieszkalne i biurowe często są projektowane z myślą o zrównoważonym rozwoju, co oznacza, że są bardziej energooszczędne i przyjazne dla środowiska, a to z kolei wpływa na zmniejszenie emisji szkodliwych substancji i poprawę jakości powietrza w mieście, jednak ma to miejsce już po zakończeniu procesu budowlanego.
Druga strona medalu jest jednak bardziej pesymistyczna – rozbudowa miast powoduje zmniejszenie się zlewni rzek, co ogranicza dostęp do wody słodkiej. Dlatego kluczowe powinno być wprowadzenie gospodarki cyrkularnej, czyli ponownie wykorzystującej zużyte surowce. Według badań organizacji Circle Economy gospodarka cyrkularna miałaby szanse zmniejszyć globalne zużycie surowców o 28%. Warto wziąć także pod uwagę, że budowa nowych obiektów infrastrukturalnych redukuje powierzchnię terenów rolnych, co może w przyszłości spowodować wzrost cen żywności. Ponadto odpływ ludności wiejskiej do dużych aglomeracji miejskich zmniejsza ilość siły roboczej na obszarach wiejskich.
Intensywna urbanizacja może prowadzić do przeludnienia, zwłaszcza w centralnych częściach miast. Rosnąca liczba mieszkańców wymaga większej przestrzeni mieszkalnej, co często skutkuje zagęszczeniem zabudowy i zmniejszeniem terenów zielonych. Brak odpowiedniej liczby parków, skwerów i innych miejsc rekreacyjnych negatywnie wpływa na jakość życia mieszkańców, ograniczając ich możliwości odpoczynku i aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu. Dodatkowo zatłoczone obszary miejskie stanowią doskonałe siedlisko do rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, stąd projektując i wdrażając nowe rozwiązania urbanistyczne, projektantom powinna przyświecać myśl o łatwym dostępie do usług zdrowotnych.
Nieodłącznym aspektem rozwoju miast jest fakt, że nowoczesne inwestycje kubaturowe mogą prowadzić do gentryfikacji, czyli procesu, w którym zamożniejsi mieszkańcy wypierają osoby o niższych dochodach z atrakcyjnych lokalizacji. Wzrost wartości nieruchomości i czynszów sprawia, że osoby o niższych dochodach nie mogą sobie pozwolić na mieszkanie w centrum miasta, co prowadzi do powstania gett społecznych na obrzeżach. Zjawisko to pogłębia nierówności społeczne i może prowadzić do napięć między różnymi grupami mieszkańców. Różnice pogłębia także zjawisko wykluczenia komunikacyjnego, bowiem chociaż powszechnie jest kojarzone z terenami wiejskimi, to coraz częściej dotyka także obrzeży miast. Tutaj problem dotyczy głównie niskiej częstotliwości kursowania transportu miejskiego, a także braku wygodnych połączeń, niewymagających przesiadek. Skutkiem takiego stanu rzeczy w dalszej perspektywie jest małe zaangażowanie społeczne, które jest istotnym narzędziem w zarządzaniu miastami.
Coraz częściej w kontekście postępującej urbanistyki mówi się o nowych technologiach i cyfrowym planowaniu życia. Nie dotyczy to jedynie transportu i bezpieczeństwa publicznego, ale także zapewnienia równowagi ekologicznej. Cyfryzacja przestrzeni miejskiej powinna jednak przebiegać stopniowo, gdyż jej gwałtowny przebieg może spowodować zjawisko nierównomiernego dostępu do danych i informacji cyfrowej, a także nieść ryzyko wycieku danych osobowych i zbytniego uzależnienia kluczowej infrastruktury od w pełni zautomatyzowanych procesów. Cyfryzacja przestrzeni miejskich przyczynia się do przewidywania rodzaju przestępstw i miejsc ich występowania dzięki ogromnym zbiorom danych, pozwala tworzyć systemy wczesnego ostrzegania przed kataklizmami, wreszcie tworzyć cyfrowe bliźniaki budynków, co zapewnia bezpieczeństwo ich użytkowania dzięki możliwości monitorowania ich stanu w czasie rzeczywistym.

Perspektywy rozwoju budownictwa kubaturowego

Szacuje się, że w perspektywie krótkoterminowej (lata 2024–2025) tempo powstawania nowych inwestycji nieco zwolni. Mają na to wpływ wysokie koszty finansowania i przyspieszająca inflacja, a także dłuższe procesy uzyskiwania środków unijnych (obecnie znajdujemy się w okresie między perspektywami budżetowymi Unii Europejskiej, a także mierzymy się ze skutkami opóźnionych wypłat z KPO). Pesymistycznie wygląda sytuacja na rynku nieruchomości komercyjnych. W ostatnich latach oddano do użytku bardzo dużo tego typu obiektów, z czego wiele świeci pustkami (wzrósł wskaźnik pustostanów), a co za tym idzie – znacząco spadły stawki wynajmu. W samej tylko Warszawie pod koniec 2023 r. aż 10% powierzchni biurowych stało pustych. W ostatnim czasie zaobserwowano natomiast wzrost w segmencie handlowym. Ponieważ dużo tego obiektów zostało zrealizowanych na kilka lat przed wybuchem pandemii, to segment ten znajduje się w zdecydowanie innej fazie koniunktury. W 2023 r. zaobserwowano wzrost tego typu inwestycji o 30% r/r i według przewidywań ten trend się utrzyma. W budownictwie mieszkaniowym w 2023 r. odnotowano wzrost w związku z uruchomieniem preferencyjnie oprocentowanych kredytów i chociaż nie spowodowało to spadku cen mieszkań, to osoby posiadające zdolność kredytową zdecydowały się na szybką transakcję w obawie przed dalszym wzrostem cen. Zmniejszyło to znacząco liczbę dostępnych mieszkań na rynku, można zatem przypuszczać, że deweloperzy w najbliższym czasie rozpoczną realizację nowych inwestycji.

Podsumowanie

W 2024 r. budownictwo kubaturowe w Polsce odżywa po globalnym spowolnieniu, napotyka jednak wyzwania, jak zmienne koszty materiałów i nowe regulacje ekologiczne. W 2023 r. wzrost napędzały preferencyjne kredyty i unijne inwestycje, lecz na początku 2024 r. wiele programów finansowych dobiegło już końca. Budownictwo inżynieryjne wzrosło o 24%, a kubaturowe o 7%, przy dynamicznym wzroście liczby budowanych obiektów użyteczności publicznej i handlowych. E-commerce i nearshoring zwiększyły zapotrzebowanie na powierzchnie magazynowo-logistyczne. Rewitalizacja starych budynków staje się popularna, łącząc dziedzictwo z nowoczesnością. Technologie BIM, skanery 3D, prefabrykacja i energooszczędne materiały rewolucjonizują budownictwo, wspierając zrównoważony rozwój, a tym samym przynosząc poprawę jakości życia mieszkańców.