Duże farmy fotowoltaiczne kształtują rynek energii w Polsce

Rosnąca rola dużych farm fotowoltaicznych

Z najnowszego raportu Instytutu Energetyki Odnawialnej „Rynek fotowoltaiki w Polsce” wynika, że krajowy sektor PV utrzymuje jedną z czołowych pozycji w Europie zarówno pod względem mocy zainstalowanej, jak i przyrostu nowych mocy. W 2024 r. Polska zajmowała szóste miejsce w UE pod względem skumulowanej mocy (21,157 GW) oraz piąte pod względem przyrostów rocznych (4,1 GW).

Zmienia się jednak struktura rynku. Po latach dominacji mikroinstalacji prosumenckich głównym motorem rozwoju stały się duże farmy fotowoltaiczne.

– Trwający od 2019 do 2022 roku boom fotowoltaiczny napędzały prosumenckie mikroinstalacje. Od 2023 roku rynek opiera się na farmach PV, które obecnie stanowią główny impuls rozwojowy sektora – podkreśla Grzegorz Wiśniewski, prezes IEO.

Udział mikroinstalacji w mocy zainstalowanej spadł z 64 proc. na koniec 2024 r. do 60 proc. na koniec I kwartału br. W przypadku instalacji 50 kW – 1 MW udział zmniejszył się z 25,1 proc. do 21,9 proc. Natomiast duże farmy fotowoltaiczne zwiększyły swój udział z 11 proc. do 20 proc. w zaledwie trzy miesiące. Rok 2024 przyniósł rekordowe 2,4 GW nowych mocy w dużych farmach, co oznacza wzrost o 149 proc. r/r.

Ekonomiczne znaczenie dużych farm fotowoltaicznych

Coraz większa skala inwestycji przekłada się bezpośrednio na koszty energii. Jak wskazuje IEO, energia z dużych farm fotowoltaicznych może być nawet trzykrotnie tańsza niż z mikroinstalacji prosumenckich.

– Przekroczyliśmy 26 GW mocy zainstalowanej w PV. Analizując wydane warunki przyłączenia, potencjał może wzrosnąć do 35 GW, a nawet więcej do 2030 r. – podkreśla prezes IEO.

Obecnie fotowoltaika odpowiada za 38,5 proc. zużycia energii z OZE oraz 10,6 proc. krajowej produkcji energii elektrycznej.

Wyzwania dla sektora – koszty profilu i ograniczenia generacji

Po przekroczeniu poziomu 10 proc. udziału PV w produkcji energii zaczęły się nasilać problemy związane z tzw. kosztem profilu. Obejmują one przede wszystkim:

Ograniczenia generacji

Ostatnie dwa lata pokazały, że ograniczenia pracy farm fotowoltaicznych stają się stałym narzędziem bilansowania systemu energetycznego. Od stycznia do połowy czerwca br. zredukowano już ok. 600 GWh energii z PV – o jedną trzecią więcej niż rok wcześniej.

Ujemne ceny energii

W godzinach szczytowej produkcji PV coraz częściej pojawiają się bardzo niskie lub ujemne ceny energii. W 2023 r. odnotowano 200 takich godzin, a w 2024 r. już ponad 300.

Bariery przyłączeniowe i proceduralne

Wśród największych ryzyk dla branży inwestorzy wymieniają:

• brak dostępnych mocy przyłączeniowych,
• długotrwałe procedury administracyjne,
• problemy z uzyskiwaniem decyzji środowiskowych,
• wydłużone oczekiwanie na warunki przyłączenia.

Duże farmy PV wymagają oceny oddziaływania na sieć oraz spełnienia wymogów dotyczących jakości gruntów. Coraz większe znaczenie mają także kwestie akceptacji społecznej.

Procedury środowiskowe i planistyczne jako bariera inwestycyjna

Gminy prowadzą obecnie prace nad planami ogólnymi zagospodarowania przestrzennego, które mają zostać zakończone do połowy przyszłego roku. Do tego czasu projekty muszą uzyskiwać pozwolenia budowlane w trybie indywidualnym, co wydłuża proces inwestycyjny i zwiększa ryzyko po stronie inwestorów.

– Im większa instalacja i niższy koszt produkowanej energii, tym dłuższe procedury formalnoprawne. Nie wszystkie projekty mają szansę na realizację – zauważa ekspert.

Obszary przyspieszonego rozwoju – szansa dla dużych farm fotowoltaicznych

Nadzieją dla inwestorów może być wdrożenie przepisów dyrektywy RED III, nakładającej na państwa członkowskie obowiązek wyznaczenia tzw. obszarów przyspieszonego rozwoju OZE do 21 lutego 2026 r. Mają to być strefy o uproszczonych procedurach administracyjnych, co może znacząco przyspieszyć budowę dużych farm fotowoltaicznych.