Reaktor Maria jako kluczowe osiągnięcie polskich badań jądrowych

Znaczenie reaktora Maria w polskich badaniach jądrowych

Reaktor Maria, działający od 1974 r. w Świerku, powstał jako w pełni polska konstrukcja i do dziś pozostaje jednym z najnowocześniejszych reaktorów badawczych na świecie. Jego projekt i uruchomienie były efektem konsolidacji krajowych kompetencji inżynierskich oraz naukowych.

Reaktor Maria pełni wielofunkcyjną rolę. Jest narzędziem umożliwiającym prowadzenie zaawansowanych badań naukowych, w tym naświetlanie próbek materiałowych, badania technologiczne czy wykorzystanie wiązek neutronowych w medycynie i fizyce. Obiekt stanowi również ważne zaplecze dydaktyczne, pozwalające na szkolenie kadr operujących reaktorami jądrowymi.

Produkcja radioizotopów oraz zastosowania przemysłowe

Jednym z kluczowych zadań reaktora Maria jest produkcja radioizotopów wykorzystywanych w radiofarmaceutykach stosowanych m.in. w terapii nowotworów, a także w przemyśle. Reaktor wspiera również neutronowe domieszkowanie materiałów półprzewodnikowych oraz realizuje szeroki zakres badań fizycznych i neutronograficznych.

Związane z nim laboratoria tworzą rozpoznawalny ośrodek rozwoju technologii jądrowych o znaczeniu międzynarodowym.

Potrzeba finansowania i długoterminowej strategii

Przedstawiciele NCBJ wskazują, że utrzymanie wysokiej pozycji reaktora Maria, a także rozwój jego następców, wymagają stabilnego i wieloletniego finansowania. Procesy w sektorze jądrowym mają charakter długofalowy, a ich realizacja wymaga inwestycji rozpisanych na dekady.

Długotrwałe wsparcie jest konieczne zarówno dla bieżącej eksploatacji reaktora Maria, jak i dla projektów przyszłych reaktorów badawczych. NCBJ podkreśla, że inwestycje te mają znaczenie strategiczne dla utrzymania kluczowych kompetencji naukowych w Polsce.

Kierunki rozwoju badań w NCBJ

Narodowe Centrum Badań Jądrowych współpracuje z wiodącymi światowymi ośrodkami badawczymi, w tym CERN, uczestniczy w projekcie ITER oraz prowadzi eksperymenty astrofizyczne i badania nad technikami detekcji promieniowania.

Kompetencje NCBJ obejmują m.in.:

• rozwój technologii reaktorowych, akceleratorowych i detektorowych,
• badania materiałowe na potrzeby sektorów jądrowego, chemicznego i maszynowego,
• prace nad radiofarmaceutykami,
• rozwój technologii reaktorów IV generacji,
• analizy bezpieczeństwa jądrowego oraz bezpieczeństwa systemów elektronicznych.

Zespoły naukowe NCBJ uczestniczyły w wielu projektach o znaczeniu międzynarodowym, w tym w opracowaniu reaktora Maria oraz pracach nad reaktorem wysokotemperaturowym POLA.

Reaktor HTGR-POLA jako następca reaktora Maria

W maju br. zatwierdzono końcowy raport z realizacji projektu HTGR-POLA, dotyczącego reaktora wysokotemperaturowego chłodzonego gazem. Opracowany projekt podstawowy zakłada dalsze etapy obejmujące badania lokalizacyjne, przygotowanie projektu technicznego, licencjonowanie, budowę i uruchomienie reaktora.

Reaktory wysokotemperaturowe mogą znaleźć zastosowanie w:

• produkcji energii elektrycznej,
• wytwarzaniu pary i ciepła procesowego,
• produkcji zielonego wodoru,
• ciepłownictwie systemowym oraz przemyśle.

Współpraca z przemysłem i instytucjami państwowymi

NCBJ, dzięki unikalnej infrastrukturze i kompetencjom, realizuje projekty badawcze dla przedsiębiorstw oraz instytucji państwowych. Ośrodek szkoli kadry z zakresu energetyki jądrowej, medycyny nuklearnej oraz modelowania zagrożeń i oceny ryzyka.

Współpraca z sektorem przemysłowym obejmuje m.in.:

• badania radiofarmaceutyków,
• radiografię przemysłową i kontrolę graniczną,
• projektowanie materiałów dla przemysłu,
• badania bezpieczeństwa jądrowego.