Stefan Władysław Bryła – twórca przepisów dotyczących spawania w budownictwie

Wiedzę zdobywał na wielu uczelniach i budowach

Stefan Bryła urodził się 17 sierpnia 1886 r. w Krakowie w rodzinie profesora gimnazjum. Po szkole realnej w Stanisławowie, ukończył wydział inżynierii lądowej Politechniki Lwowskiej, gdzie następnie został docentem i napisał pracą habilitacyjną. W tym czasie wprowadza całkiem nowe pojęcie przestrzennych powierzchni wpływowych, wykorzystywanych w kolejnych dziesięcioleciach w projektach mostów żelbetowych.

Został stypendystą Polskiej Akademii Umiejętności, co pozwalało mu na czerpanie wiedzy na uczelniach w Charlottenburgu, Ecole des Ponts et Chausses, Uniwersytecie Londyńskim oraz przy budowach obiektów stalowych w Niemczech, Francji, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Japonii, Korei, Chinach, Mandżurii i Syberii. Wybuch I wojny światowej zastał go podczas podróży poślubnej po Bliskim Wschodzie, skąd przedostał się na Ukrainę. Czas wojny poświęca pracy ze społecznością polską, by ostatecznie zaciągając się do wojska wziąć udział w walkach o Lwów w 1918 roku oraz obronie Warszawy podczas wojny polsko-bolszewickiej. W kolejnych latach powrócił do pracy naukowej, zyskując tytuł profesora zwyczajnego budowy mostów oraz angażując się w działalność polityczną reprezentując w Sejmie Chrześcijańską Demokrację z okręgu Samborskiego.

Naukowiec i patriota

Okres międzywojenny był dla Bryły bardzo pracowity i owocny w teorie, publikacje i konstrukcje realnie budowane. Pracował jako wykładowca na Politechnice Lwowskiej, Politechnice Warszawskiej, gdzie w latach 1938-1939 był dziekanem Wydziału Architektury. Nie zaprzestał nauczania podczas okupacji niemieckiej pełniąc funkcję dziekana tajnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Jako znamienity specjalista otrzymywał ważne zadania np. opracowanie instrukcji dla Kedywu „Jak niszczyć stalowe mosty”, czy też opracowanie planu odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych. W strukturach podziemnego państwa polskiego w Biurze Delegata Rządu na Kraj był szefem komórki Robót Publicznych i Odbudowy. Został rozstrzelany 3 grudnia 1943 r. w ulicznej egzekucji w rejonie mokotowskiej zajezdni tramwajowej przy ul. Puławskiej 13. Jego symboliczny grób znajduje się na Starych Powązkach (kw. 57-IV-27).

Był fenomenem, człowiekiem o cechach rzadko spotykanych. Miał umiejętność organizowania ludzi o wysokich walorach intelektualnych, działających w rozproszeniu, do wspólnych zadań. Napędzał do prac twórczych, inspirował do nowych osiągnięć i pionierskich wyczynów, eksperymentów pokładając nadzieje w polskiej myśli technicznej, co często podkreślał, żarliwie zwalczając zakorzeniony w polskiej świadomości „kompleks niższości”. W polu jego zainteresowań pozostawały nowinki techniczne, tematy nowe – niezbadane. By nie marnować czasu na jazdę pomiędzy uczelniami we Lwowie i Warszawie korzystał z samolotu.

Twórca przepisów dotyczących spawania w budownictwie

Zajął się też nową dla budownictwa metodą łączenia poprzez spawanie, czego efektem było w 1928 roku opracowanie dla Ministerstwa Robót Publicznych pierwszych na świecie przepisów spawania konstrukcji stalowych w budownictwie. Stały się one wzorem dla podobnych przepisów w innych krajach. Namacalnych tworów architektonicznych przy których pracował Bryła jest wiele. W Warszawie to m.in. kompleks budynków Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska Polskiego, hala Fabryki Parowozów, budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie (Poczty Głównej), budynek towarzystwa Prudential czy tzw. Dom Bez Kantów, czyli budynek Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Oprócz nich jeszcze: budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi (dziś PZU), gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach (Drapacz Chmur, tzw. mister Katowic), budynek Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie czy hala nr 3 w PZL Mielec.

Spawane mosty prof. Bryły
 

 Dla polskiej i światowej historii drogownictwa jego największymi osiągnięciami były konstrukcje i wykonanie pierwszych mostów spawanych. W Polsce posiadamy dwa mosty spawane wykonane pierwsze na świecie techniką spawania. Oba powstały na rzece Słudwi, dopływie Bzury. Najbardziej znany jest w Maurzycach gm. Zduny koło Łowicza, tuż obok DK92. Zbudowano go w latach 1928-1929, przy osobistym nadzorze projektanta, przy udziale belgijskich spawaczy, z części w dużej mierze wykonanych w warsztatach Firma „Rudzki i Spółka” z Mińska Mazowieckiego.

Drugi znajduje się nieopodal, przy wsi Retki. Powstał w 1931 roku przy twórczej inicjatywie dyrektora Warszawskiej Dyrekcji Robót Publicznych inż. Władysława Trylińskiego, naczelnika oddziału mostowego inż. Hubla oraz starosty Więckowskiego i inżyniera drogowego Stankiewicza. Rozpiętość jego w świetle wynosiła 16 m, rozpiętość teoretyczna 16,8 m, szerokość w świetle 5,6 m. Z powodu małej wysokości konstrukcyjnej zaprojektowano go o pomoście dołem. Konstrukcję mostową o całkowitej masie 20 t wykonały warsztaty konstrukcyjne Huty Pokój w Nowym Bytomiu.

Zdjęcia archiwalne ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego