Kolej towarowa w Polsce potrzebuje pilnego planu ratunkowego

Kolej towarowa traci udziały w rynku

Rynek przewozów pasażerskich w Polsce stale rośnie, jednak kolej towarowa znajduje się w regresie. Jak wskazuje Adrian Furgalski, przewodniczący zarządu Railway Business Forum i prezes ZDG TOR, sytuacja w segmencie cargo jest poważna i wymaga zdecydowanych działań. Zmniejszenie przewozów masowych, zwłaszcza węgla, nie zostało zrekompensowane przez rozwijające się, lecz wciąż niewystarczające przewozy kontenerowe.

Według danych Urzędu Transportu Kolejowego, w trzech kwartałach 2025 r. przewieziono koleją 160,6 mln ton ładunków, o 3,6 proc. mniej niż rok wcześniej. Jednocześnie rynek odnotował pozytywny sygnał we wrześniu – wzrost masy przewiezionych towarów do 18,6 mln ton. Aby jednak mówić o trwałym ożywieniu, niezbędne są kolejne miesiące stabilnych wzrostów.

Nierównowaga strukturalna i malejący popyt na węgiel

Zdaniem ekspertów głównym problemem jest struktura polskich przewozów towarowych, mocno oparta na transporcie masowym. Gwałtowne ograniczenie zapotrzebowania na węgiel ujawniło słabości modelu funkcjonowania kolei towarowej. Segment intermodalny, mimo rozwoju portów morskich i rosnącej liczby kontenerów, nie jest w stanie zastąpić ubytku w przewozach surowcowych.

Infrastruktura kolejowa z poprawą, ale nadal niewystarczająca

Pozytywnym elementem jest postępujące usuwanie tzw. wąskich gardeł. W 2004 r. odnotowano ich około 7 tys., podczas gdy obecnie liczba ta spadła do ok. 1,7 tys. Istotnym przykładem jest modernizacja linii nadodrzańskiej, której odcinki – dedykowane ruchowi towarowemu – zyskają prędkość do 100 km/h.

Postulaty branży: „Piątka dla kolejowego transportu towarowego”

Organizacje branżowe, w tym Railway Business Forum, opracowały zestaw kluczowych działań mających wzmocnić kolej towarową:

1. Likwidacja wąskich gardeł i inwestycje w utrzymanie

Usprawnienie przepustowości oraz poprawa stanu infrastruktury mają zapewnić stabilność i przewidywalność dla przewoźników.

2. Rozwój infrastruktury punktowej

Branża wskazuje na konieczność budowy nowych terminali intermodalnych i punktów ładunkowych. W Polsce nadal istnieją województwa, w których takie obiekty nie funkcjonują.

3. Program wsparcia dla bocznic

Organizacje proponują system dopłat pokrywających połowę kosztów budowy lub modernizacji bocznic, aby zwiększyć dostęp przedsiębiorstw do sieci kolejowej.

4. Korytarze kolejowe dla transportu ciężkiego

Propozycje obejmują m.in. system dofinansowania usług kolejowych oraz narzędzia ograniczające przewozy tranzytowe samochodów ciężarowych.

5. Wyrównanie warunków konkurencji

Kolej towarowa od lat ponosi nieproporcjonalnie wysokie opłaty za dostęp do infrastruktury i energię, które stanowią nawet 35 proc. kosztów przewozów. Branża postuluje wprowadzenie wieloletniego cennika PKP PLK, obejmującego 30–50-procentową obniżkę dla przewoźników towarowych oraz stabilne ulgi dla transportu intermodalnego.

Wyzwania w kontekście celów unijnych

Polska zobowiązała się do osiągnięcia 30 proc. udziału kolei w przewozach ładunków na dystansie powyżej 300 km do 2030 r., a do 2050 r. – 50 proc. Aby te cele były realne, konieczne jest zapewnienie kolei towarowej warunków konkurencyjnych wobec transportu drogowego. Obecnie branża podkreśla dysproporcje w opłatach między sektorem kolejowym a drogowym, co znacząco ogranicza atrakcyjność transportu szynowego.