PAN: Raport dotyczący odbudowy odporności na powódź

Skala wyzwań i diagnoza systemu ochrony przeciwpowodziowej

Raport przygotowany przez Zespół ds. Odbudowy Odporności po Powodzi przy Komitecie Nauk o Wodzie i Gospodarki Wodnej PAN stanowi szeroką analizę zagadnienia odporności na powódź. Obejmuje zarówno ocenę skutków powodzi z 2024 r., jak i wskazania dotyczące strategicznych działań dla administracji publicznej.

Eksperci podkreślają, że ze względu na uwarunkowania geograficzne oraz sposób zagospodarowania przestrzeni Polska zawsze będzie narażona na ryzyko powodzi. Powódź jest zjawiskiem naturalnym, którego nie można wyeliminować, lecz można skutecznie ograniczać jego konsekwencje poprzez świadome zarządzanie przestrzenią, infrastrukturą i informacją.

Jak przypomina raport, tereny zagrożone powodzią zamieszkuje około czterech milionów osób, a powodzie odpowiadają za ponad 40% strat generowanych przez klęski żywiołowe. Katastrofa z września 2024 r., szczególnie dotkliwa w zlewni Górnej Odry, ujawniła problemy systemowe: starzejącą się infrastrukturę hydrotechniczną, braki w łączności kryzysowej i dezinformację.

Nauka i administracja: wspólna praca nad odpornością na powódź

Polska Akademia Nauk wskazuje, że raport jest przykładem, w jaki sposób środowisko naukowe może wspierać krajowy system bezpieczeństwa. Powstał dzięki współpracy hydrotechników, hydrologów, ekologów, inżynierów środowiska oraz specjalistów od zarządzania kryzysowego.

Istotną rolę w pracach Komitetu odgrywają Wody Polskie, których prezes Mateusz Balcerowicz pełni funkcję wiceprzewodniczącego. Bezpośrednie powiązanie ekspertów z administracją wodną umożliwia skuteczniejsze wdrażanie rekomendacji naukowych w praktyce.

Zarówno PAN, jak i Wody Polskie podkreślają, że integracja wiedzy naukowej z doświadczeniem instytucjonalnym jest kluczem do usprawnienia działań na rzecz odbudowy odporności na powódź.

Potrzeba długofalowej, apolitycznej strategii

W opinii zespołu eksperckiego Polska potrzebuje długoterminowej, apolitycznej strategii zarządzania ryzykiem powodziowym. Powinna ona obejmować stabilne finansowanie, współpracę międzyresortową oraz podejście oparte na planowaniu w skali całych zlewni.

W raporcie podkreślono, że budowa infrastruktury przeciwpowodziowej jest tylko jednym z elementów systemu. Kluczowe znaczenie mają również edukacja, komunikacja, planowanie przestrzenne i rozwój systemu ubezpieczeń.

Jednym z rekomendowanych działań jest stworzenie krajowego rejestru szkód powodziowych, który usprawni planowanie inwestycji oraz ocenę skuteczności wdrażanych rozwiązań.

Rekomendacje: od infrastruktury po edukację społeczną

Raport PAN wskazuje zestaw priorytetowych działań, które mogą realnie wzmocnić odbudowę odporności na powódź.

Infrastruktura i zarządzanie przestrzenią

• modernizacja zapór, mostów oraz innych elementów starej infrastruktury hydrotechnicznej,
• rozbudowa mobilnych systemów ochrony dla miast zagrożonych powodzią,
• tworzenie przestrzeni dla rzek poprzez odsuwanie wałów, budowę polderów i renaturyzację dolin.

Zarządzanie ryzykiem i informacją

• rozwój programów edukacyjnych i szkoleniowych dla społeczeństwa, samorządów i służb,
• przeciwdziałanie dezinformacji poprzez rzetelną komunikację publiczną,
• tworzenie zintegrowanego systemu ubezpieczeń powodziowych współdzielącego odpowiedzialność między państwem a sektorem prywatnym.

Nowoczesne systemy ostrzegania

• budowa ogólnopolskiego systemu ostrzegania przed powodziami błyskawicznymi opartego na prognozach wpływu (IBF),
• przywrócenie i modernizacja systemu syren alarmowych.

Eksperci zaznaczają, że skuteczna ochrona nie polega wyłącznie na budowie coraz wyższych wałów, lecz na mądrym gospodarowaniu przestrzenią i wodą oraz na sprawnym systemie przepływu informacji.

Kierunek: odporna i świadoma na powódź Polska

Prof. Tomasz Walczykiewicz, przewodniczący Zespołu ds. Odbudowy Odporności po Powodzi, podkreśla, że wiedza naukowa powinna stanowić fundament budowy skutecznego systemu ochrony przeciwpowodziowej. Wśród pierwszych działań eksperci wskazują konieczność opracowania krajowej metodologii ewidencji szkód oraz wdrożenia nowoczesnych systemów ostrzegania.

Raport jest elementem szerszego programu PAN na rzecz wzmacniania odporności społecznej wobec katastrof naturalnych i stanowi narzędzie wspierające administrację w procesie poprawy bezpieczeństwa wodnego kraju.